CKM

Delo koje otvorilo vrata formi modernog romana i postavilo temelje formi psiholoških romana još od svog objavljivanja davne 1866. godine pa sve do danas održava popularnost među čitalačkom publikom. Pod nazivom Zločin i kazna je postalo vodeće delo svetske klasične književnosti i umnogome je odredilo tok savremene književnosti. Autor Fjodor Mihajlovič Dostojevski se u većini, ako ne i u svim svojim delima bavio temom života siromašnih ljudi koji su dominirali i u svakodnevnom životu tadašnje Rusije. Tačnije je reći da je tema uticaj izraženog siromaštva na pojedinca i na slamanje njegovog duha. Upravo u u ovom delu se predstavlja virtuozna igra savesti siromašnog pojedinca koja je poklekla pod težinom svoje svakodnevnice. Kroz realizam koji je bio dominantna forma tadašnjih romana, autor prelazi granicu i uvodi čitaoca u formu psihološkog romana pružajući sveobuhvatan doživljaj glavnog aktera.

Struktura romana

Sam roman je načinjen od sedam delova i epiloga. Zajedno čine remek delo koje je izgrađeno na fabuli o ubistvu, pružajući čitaoci uvid u motive i posledice, ali i socijalne i ekonomske okolnosti datog trenutka. Kroz celo delo se prožima struktura konflikta glavnog aktera, kako u odnosu prema samom sebi tako i u odnosu prema svetu. Kao i u svako drugo delo Dostojevskog, karakteristično je bavljenje problemima sa aspekta ideološke, etičke, religijske i filozofske problematike. Vešta isprepletanost različitih žanrova romana koje su sadržane u ovoj tematici je načinilo delo koje zaokupljuje punu pažnju čitaoca a roman postavlja kao krunu svetske književnosti. Dominantan je žanr kriminalnih romana samim tim što je osnovna tema ubistvo, glavni akter koji je počinilac i traganje policije za njim. Zatim je prožet žanrom psihološkog romana jer su likovi koji se pojavljuju otkriveni svojim ponašanjem i analizom njihovih psihičkih stanja kroz pružanje unutrašnjih diskusija, monologa i snova. Objašnjavanje ideje glavnog junaka i zločina postavlja elemente i filozofskog romana. Uvid u životne okolnosti samog glavnog aktera, život u sirotinjskim četvrtima, alkoholizma, prostitucija i sveprisutna nepravda daje romanu notu i žanra socijalnih romana. Isprepletanost žanrova je vidljivo u svim delovima romana.

Radnja

Zločin i delo je sveobuhvatan roman koji vodi čitaoca kroz celu fabulu. Počev od okolnosti koje su dovele do rađanje ideje o ubistvu, njenu racionalizaciju i sprovođenje u delo pa sve do policijske istraga i služenja kazne, čitaoca u svakom trenutku ima uvid, kako u samu trenutnu radnju, socijalni kontekst zbivanja, tako i u psihičko stanje. Naime, student prava kao jedini izlaz iz svoje finansijske situacije zbog koje je nemoćan da pomogne svojoj majci i sestri, vidi ubistvo lihvarke kako bi se domogao novca i vrednih stvari koje je imala u stanu. Međutim, nije sve proteklo po planu i desilo se još jedno ubistvo. Preživljavanje krize posle učinjenog dela ukazuje na autodestruktivne sklonosti glavnog junaka zbog koje čini nelogične postupke i koketira sa granicom razotkrivanja krivice. Konflikt ličnosti nastaje u ideji racionalizaciji čina koja dolazi u sukob sa podsvesnim delom lika i sredine u kojoj čin nije prihvaćen. Zatim, nota psihološkog romana se dodatno ističe uvođenjem lika detektiva koji radi na rešavanju slučaja sa kojim glavni akter ulazi u psihološku istragu nezavisno od otkrivenih činjenica.